Kubo

Ĉi tiu artikolo temas pri respubliko de Ameriko. Por aliaj signifoj vidu la artikolon kubo (apartigilo).

Kubo
Kubo República de Cuba
Detaloj	Detaloj
Nacia himno: Nacia Himno de Kubo
Nacia devizo: Patria o muerte, ¡venceremos! — (Patrio aŭ morto, ni venkos!)
insula lando • suverena ŝtato • unueca ŝtato • komunisma ŝtato • lando
Bazaj informoj
Ĉefurbo	Havano (2.250 mil)
Oficiala(j) lingvo(j)	hispana lingvo
Uzata(j) lingvo(j)	hispana
Plej ofta(j) religio(j)	katolikoj, afrikdevenaj kredoj, div. kristanaj konfesioj, judismo.
Areo	110,861 km²
- % de akvo	42,803 % Eraro! Nenombra signifo de nombra parametro! Bonvolu korekti (legu ĉe {{Informkesto lando}} kaj korektu la artikolon)
Horzono	-5 (en somero -4)
Interreta domajno	cu
Landokodo	CU
Telefona kodo	53
Plej alta punkto	Pico Turquino
Plej malalta punkto	Kariba Maro
Politiko
Politika sistemo	Unu-Partia socialista respubliko
Ŝtatestro	Miguel Díaz-Canel
Ĉefministro	Manuel Marrero Cruz
Nacia tago	1-a de januaro
Sendependiĝo	de Hispanio - deklarita = 1868 - rekonita = 1898 - Kuba revolucio = 1959
Ekonomio
Valuto	kuba peso (CUP) konvertebla kuba peso (CUC)
Membro de Unuiĝintaj Nacioj • Monda Organizaĵo pri Komerco • Bolivara Alternativo por Ameriko • Komunumo de Ŝtatoj Latinamerikaj kaj Karibaj • Grupo de Afrikaj, Karibaj, kaj Pacifikaj Ŝtatoj • Organizaĵo por la Malpermeso de Atomkernaj Armiloj en Latina Ameriko kaj la Karibaj Insuloj • Alianco de Insuletaj Ŝtatoj • Konsilio de Reciproka Ekonomia Helpo • Interpol • Organizaĵo por la Malpermeso de Kemiaj Armiloj • Internacia Hidrografia Organizo • Unesko • Universala Poŝta Unio • Internacia Telekomunika Unio • Organizaĵo de Amerikaj Ŝtatoj • Internacia Civildefenda Organizaĵo • Monda Organizaĵo pri Meteologio • Monda Organizaĵo pri Sano • Tutmonda Pridogana Organizo vd
Esperanto-movado
Landa E-asocio	Esperanto-movado en Kubo
Akvejo	Karibio
Koordinatoj	22° 0′ N, 79° 30′ U (mapo)22-79.5
Plej alta punkto	Pico Turquino [+]
Plej malalta punkto	Kariba Maro [+]
- malalteco	0 m [+]
Akvokolektejo	109 884 km² (10 988 400 ha) [+]
Areo	109 884 km² (10 988 400 ha) [+]
Loĝantaro	11 181 595 [+] (2020)
Horzono	UTC-05:00, Ameriko/Havano [+]
DEC
Kubo
Vikimedia Komunejo:  Cuba [+]
En TTT: Oficiala retejo [+]
v • d • r

La Kuba Respubliko (hispane República de Cuba) aŭ nur Kubo estas lando (insularo, arkipelago) en Kariba Maro, la plej granda el la Antiloj. La ĉefa insulo konata kiel Kuba Insulo, estas la plej granda el la Grandaj Antiloj kaj la 17a plej granda insulo en la mondo. Ankaŭ apartenas al la arkipelago la Insulo de la Junularo (antaŭe nomata "Isla de Pinos") kaj multnombraj insuletoj kiuj ĉirkaŭas la lastajn menciitajn. Havano estas la ĉefurbo kaj plej granda urbo. Santiago de Kubo estas la dua plej grava urbo de la lando, situanta en la oriento.^[1][2] Norde troviĝas Usono kaj la Bahamoj, okcidente Meksiko, sude la Kajman-insuloj kaj Jamajko kaj sudoriente Haitio.

En 1492, Kristoforo Kolumbo elŝipiĝis en la insulo Kubo kaj postulis ĝin por la tiama Reĝlando Kastilio, poste Hispanio. Kubo apartenis al Hispanio ekde tiu epoko ĝis la Hispana-usona milito kiu finiĝis en 1898, kaj formale akiris sendependecon de Usono en 1902. Delikata demokratio, regita de radikalaj politikoj evoluis ĝis solidiĝo per la Kuba konstitucio de 1940. Sed ĝi estis definitive malvalidigita en 1952 fare de la eks-prezidanto Fulgencio Batista, kiu per puĉo establis aŭtoritatan reĝimon, intensigante la koruptadon, malbonajn ekonomiajn leĝojn kaj politikan subpremadon.^[3][4][5] Batista estis definitive forpelita en januaro 1959 fare de la Movado 26-a de Julio, kaj nova administrado sub Fidel Castro establiĝis, kiu ekde 1965 evoluis kiel unupartia socialisma ŝtato.

Kubo okupas la 51an lokon en la «Indekso de homa disvolviĝo» farita de la Unuiĝintaj Nacioj (la 4a inter landoj de Latinameriko, post Ĉilio, Argentino kaj Urugvajo).^[6]

Krome laŭ informoj ankaŭ de UN, Kubo estus la unika lando en la mondo, kiu plenumas la du kriteriojn kiu, laŭ la organizo WWF, signifas la ekziston de la daŭripovo: alta homa disvolvigo (IHD > 0,8) kaj pludaŭra Ekologia premsigno (Ekologia premsigno < 1,8 ha/p).^[7]

Kubo estas hejmo de ĉirkaŭ 11 milionoj da homoj kaj estas la plej loĝata insulo kaj lando en Karibio.^[8][9] La homoj, kulturo, kaj kutimoj miksas diversajn fontojn, inkluzive de la indiĝenaj de tainoj kaj sibonejoj, la periodo de hispana koloniismo, la enmeto de afrikaj sklavoj kaj ties proksimeco al Usono kaj duarange al aliaj landoj, kiel Meksiko kaj Haitio.^[10]

1. ↑ Thomas, Hugh. (March 1971) Cuba; the Pursuit of Freedom. New York: Harper & Row. ISBN 0060142596.
2. ↑ Thomas, Hugh. (1997) The Slave Trade: The Story of the Atlantic Slave Trade, 1440–1870. New York, NY: Simon & Schuster. ISBN 0684835657.
3. ↑ Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2012-05-24. Alirita 2012-03-24.
4. ↑ Citaĵa eraro Malvalida etikedo <ref>; neniu teksto estis provizita por ref-oj nomataj horowitz; $2
5. ↑ Thomas, Hugh. (Marto 1971) Cuba; the Pursuit of Freedom. New York: Harper & Row. ISBN 0060142596.
6. ↑ Cf. Informo pri homa disvolviĝo, 2009, paĝo 157.
7. ↑ Cf. WWF, Living Planet Report 2006, paĝo 21.
8. ↑ Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2016-02-10. Alirita 2012-03-24.
9. ↑ Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2012-01-21. Alirita 2012-03-24.
10. ↑ Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2018-02-07. Alirita 2012-03-24.